TÜM KANGALSEVERLER HOŞGELDİNİZ (ÇUBUKLU KAAN) - Köpeğin Evcilleştirilmesi Tanımı Sınıflandırılması Zoolojik sistemdeki yeri Tür özellikleri Üreme özellikleri

Evcilleştirilmesi

Köpek evcilleştirilen ilk hayvan olarak bilinir. Köpekten sonra koyun evcilleştirilmiştir. Gerçekten de, Kuzey Amerika Kızılderililerin son birkaç yüzyıl öncesine kadar evcilleştirdikleri yegâne hayvan köpek idi (Altuğ, 1978). Eski Mısır'da köpek kutsal sayı-lırdı. Onlar için mezarlıklar yapılmış ve bu yerler kutsal mekan sayılmıştır.

Evcilleştirilmesi, son yapılan araştırmalara göre, İ.Ö. 15.000 yılına kadar uzanmaktadır. İ.Ö. 3.000 ya da 2.000 yıllarından kalma Eski Mısır resimleri, zarif av köpekleri (Saluki-İran Tazısı), güçlü köpekler (Mastiff) ve hatta küçük ev köpeklerini göstermektedir. Ayrıca eski Mısır'ın kutsal köpek mezarlarında, tazı, base ve bazı melez küçük köpek ırklarının iskeletleri bulunmuştur. Günümüzdeki "Dikkat Köpek" levhaları gibi, Romalılar da kapılarına aynı anlama gelen, Latince "Cave canem" levhası asıyorlardı (Clutton-Brock, 1996).

Tanımı

Köpek ifadesi tek başına, Etçiller Takımı'nın, Köpekgiller Familyası'ndan, boy ve biçim bakımından bir çok ırkı olan, insanlar tarafından çok yönlü faydalanılan, çok iyi koku alan, sadık; bekçilik, avcılık, sürü koruma gibi işler için kullanılan memeli bir evcil hayvan olarak geçer. Her ne kadar köpekler etçil olarak sınıflandırılsa da, günümüzde artık "hepçil", yani "ne bulurlarsa onu yiyen" olmuşlardır. Hayvanlar içerisinde insana en yakın olan köpek, aynı zamanda en zeki olanlarından biridir.

Sınıflandırılması

Köpeklerle ilgili ilk sınıflandırmayı Buffon yapmıştır. Buffon; köpekleri, dik kulaklı, yarı dik kulaklı ve sarkık kulaklı olmak üzere 3 sınıfa ayırmıştır. Daha sonra gelen bazı bilim adamları da, kafa yapısını esas almışlardır. Fakat günümüzde yapılan sınıflandırma, köpekleri yaptıkları işe göre sınıflandırmaktır.

Buna göre köpekler;

1-Av ve spor köpekleri: Av yerini bulup gösterenler, vurulan avı bulup getirenler, av kaldıranlar, iz sürenler. Teryeler ve tazılar bu gruba girer. Genellikle orta boylu ve koşucu tiptedirler.

2-Ev ve süs köpekleri: Barbet, Spanyel, Terye, Kaniş, Chow Chow ve Pekinuva gibi küçük yapılı ırklar bu gruba girer.

3-İş köpekleri: Bu gruptakiler; bekçi köpekleri, sürü gütme köpekleri, sürü koruma köpekleri, yardım köpekleri, savunma köpekleri, dövüş köpekleri ve kuzey ırklarıdır. Bunlar genellikle büyük boylu ve ağır cüsseli hayvanlardır (Meydan Larousse 1992).

Zoolojik Sistemdeki Yeri

Köpeğin zoolojik sistemdeki yeri, aşağıdaki tabloda görüldü-ğü gibidir:

Tablo 1. Köpeğin zoolojik sistemdeki yeri

Kıstas
Latince(Türkçe)

Alem (Kingdom)
Animale (Hayvanlar)

Bölüm (Phylum)
Chordata (Kordalılar)

Alt bölüm (Subphylum)
Vertebrata (Omurgalılar)

Sınıf (Clasis)
Mammalia (Memeliler)

Alt sınıf (Subclasis)
Placentalia (Plasentalılar)

Takım (Ordo)
Carnivora (Etçiller)

Aile (Familia)
Canidae(Köpekgiller)

Cins (Genus)
Canis (Köpek)

Tür (Species)
Canis familiarise (Evcil köpek)

(Akçapınar 1999)

Bazı Tür Özellikleri

Köpeklerin genellikle çeneleri uzundur. Köpeklerin ağzında 42 dişi bulunur. Köpekdişleri, avın eti ile sinirlerini kesip ayırmada, arka azı dişler kemik çiğnemede kullanılır. Avı iyice yakalamakta kullanılan ön azı dişleri uzun ve keskindir.

Ter bezleri olmadığı için, terlemezler. Herhangi bir koşma anında veya fazla sıcağa maruz kaldıklarında, vücutlarında biriken fazla ısıyı atmak için dillerini dışarı çıkarırlar.

Köpeklerde normal vücut ısısı ortalama 38,4 derece, nabız dakikada 70-100 ve solunum 15-30'dur. Koku alma duyguları çok gelişmiştir. Burunlarında 125-200 milyon arasında koku alma hücresi bulunur.

Pençeleri hareketsizdir, tırnakları deri altına çekilemez. Ön ayaklarında 4 parmak, 5 tırnak bulunur. 5. tırnak bilektedir. Arka ayaklarında 4 parmak bulunur. Kangal ve diğer bazı ırk köpeklerin, arka ayaklarında 4 parmak, ama 5, 6 veya 7 tırnak bulunabilir. Sadece Afrika Avcı Köpeği'nin bütün ayaklarında 4 parmak ve 4 tırnak vardır.

Köpeğin havlaması: Basenji ve Malamute gibi birkaç ırk dışında, köpekler ırk özelliği olarak havlarlar. Bu havlama sesi köpeğin morfolojik yapısına göre değişiklik gösterir. Bazı köpekler çok yüksek perdeden (Kangal), bazıları kesik kesik (Küçük yapılı süs köpekleri), bazıları sık sık (Samoyed), bazıları az (İskoçya Terrieri), bazıları avın ne kadar uzakta olduğunu belirtecek şekilde çeşitli tonlarda (Garnd Bleu De Gascogne), bazıları melodik bir sesle (Amerikan Tilki Tazısı), bazıları kurt uluması gibi (Eskimo Köpeği), bazıları da kalından inceye doğru sesini incelterek (Castro Laboreiro) havlarlar.

Köpeklerin bu denli değişik sesle havlamaları, değişik dillerde, değişik şekillerde yazılmalarına neden olmuştur. Havlama sesi, Türkçe'de "hav hav" şeklinde yazılır. İngilizce'de "bov vov", "vuf vuf", "yip yip" ve "arf arf" olmak üzere 4 değişik şekilde ifade edilebilmektedir. Havlama, Fransızca'da "ua ua", İtalyanca'da "bu bu", İspanyolca'da "gau gau" veya "yav yav, Romence'de "ham ham", Almanca'da "hau hau" veya "vau vau", Rusça'da "vas vas" veya "vaf vaf", Arapça'da "au au", Vietnamca'da "gau gau", Çince'de "vang vang", Japonca'da "van van" ve Hintlilerin Sanskritçe'sinde "bhuk bhuk" olarak yazılır (Altuğ, 1978).

Üreme Özellikleri

Dişi köpeklerde 8 veya 10 meme başı bulunur. Dişinin meme başında 3-4 delik birden bulunur. Gebelikleri ortalama 9 hafta, yani 63 gündür. Bir batında 3-10 arası yavru doğururlar. Bazı köpekler ilk doğumunda sadece 1-2 yavru yapabilir. Bazı ırk köpekler 10 taneden fazla yavru verebilir.

Köpekler Ne İşe Yarar?

Köpekler bilinen, evcil hayvan koruma ve gütme, ev, işyeri, cephanelik gibi stratejik yerleri koruma, av köpeği olarak kullanma, yakın koruma sağlama, yalnız ve yaşlı insanlara can yoldaşlığı yapma, körlere rehberlik etme, mayın, narkotik, bomba arama, iz takibi, kesif görevi, karda yolunu kaybetmişleri bulma, yaralılara savaş alanlarında yardım götürme gibi bir çok görevi başarı ile yerine getirmişlerdir. Bütün bunların dışında, tarihte bir çok ilginç görevler üstlenmişlerdir.

Romalılar köpeği saldırı ve mesaj taşıma amacıyla kullandılar. Üzeri keskin usturalarla kaplı demir boyunduruklar taşıyan, kerpeteni andıran dişlere sahip Molossus köpeklerinin görüntüsü karşısında düşman genellikle savaşmaktansa kaçmayı tercih ederdi.

Mesaj Köpeği denilenler en talihsiz hayvanlardı. Askeri emirler küçük bir bakır tüpün içine konur ve hayvana yutturulurdu. Köpek gideceği yere vardığında, tüpün tabii yollardan çıkmasını bekleyecek vakit olmazdı. Gönderilen önemli emri bir an önce alabilmek için, köpek boğazlanır ve karnı yarılarak tüp alınırdı.

Ortaçağ'da kilise toplantılarında, rahipler üşüyen ayaklarını ısıtmak için, köpekleri kullanıyorlardı (Clutton-Brock, 1996).

Fransa'da, çok lezzetli bir yiyecek olan ve yeraltında yetişen "Domalan Mantarı" aramasında, üstün koku alma duygusu ile donatılmış köpekler kullanılmaktadır (Clutton-Brock, 1996).

Uzaya giden ilk canlı, 1957 yılında Ruslar tarafından uzaya gönderilen "Laika" isimli köpekdir (Clutton-Brock, 1996).

1. ve 2. Dünya Savaşlarında binlerce eğitilmiş köpek kullanılmıştır. İsrail, son yarım yüzyıldır süren savaşlarında, özel eğittikleri Kenan (Canan) Köpeğini, yaralı askerlerine su, yiyecek, cephane ve mesaj göndermek için başarı ile kullanmışlardır (Pugnetti, 2001).
ein Bild